Belangrijk onderzoek bij ETZ naar behandeling van chronische depressies

In een onderzoek, dat is opgezet door Amsterdam UMC, behandelt De Knijff samen met collega Dieuwertje de Waardt patiënten die last hebben van chronische depressies. Mensen die ondanks jarenlange therapieën langzaam maar zeker diep wegzakken en daardoor vrijwel niet meer kunnen functioneren in hun dagelijkse bestaan.

Twee elektroden

Een wereldwijd ‘uniek’ onderzoek, zegt de arts. Hij legt uit dat het onderzoeksteam niet de primeur heeft van plaatsing van elektroden in het hersengebied waar het om gaat, midden in de hersenen, want die eer gaat naar Duitse wetenschappers. Maar het ETZ is samen met Amsterdam UMC wel het enige ziekenhuis in Nederland dat op deze manier depressies behandelt.

Bij de diepe hersenstimulatie, ofwel ‘deep brain stimulation’, plaatsen chirurgen twee elektroden in de hersenen, op basis van MRI-scans. In zowel het ETZ als in Amsterdam UMC is er een intensieve samenwerking tussen de afdelingen psychiatrie en neurochirurgie. De elektroden staan onderhuids in verbinding met een batterij die onder het sleutelbeen van de patiënt is ingebracht. De Knijff: “Vergelijk het met een pacemaker”.

De arts laat zien hoe op een laptop de deelnemer aan het onderzoek kan worden ‘ingeregeld’. “De batterij geeft korte elektrische pulsjes af, waarmee wij de activiteit van de hersenen kunnen beïnvloeden. In de weken na de operatie proberen we de beste instellingen te vinden voor de deelnemer aan dit onderzoek.”

‘Je oude zelf terug’

De bedoeling is om uiteindelijk de zogeheten disbalans in de hersenen weer te corrigeren. De Knijff: “Waardoor we mensen die jarenlang depressief zijn, omdat ze niet op de gewone behandelmethoden voor depressie reageren, toch weer wat hoop kunnen geven. De effecten ervan zijn soms acuut. Patiënten hebben direct na het aanzetten van elektroden in het brein een beter gevoel. Echt verbazingwekkend. Zoals bij de vrouwelijke patiënt die als ‘haar oude zelf’ terugkeerde in haar gezin”.

Vergoeding

De operatie wordt tot nu toe vergoed vanuit het onderzoeksbudget, want zorgverzekeraars vergoeden DBS (nog) niet als behandeling tegen chronische depressies. “Het is in de ogen van verzekeraars nog geen bewezen effectieve behandeling”, verklaart De Knijff. “Wij willen dan ook uitzoeken hoe veilig en werkzaam diepe hersenstimulatie is bij de behandeling van depressie.” Meestal heeft de onderzoeker daarvoor dubbelblinde testresultaten nodig. Patiënten die wel een echte behandeling ondergaan worden daarbij afgezet tegen mensen die een ‘neppil’ ontvangen. Maar dat is bij een ingreep zoals DBS een haast onmogelijke eis. Vandaar dat de deelnemers van tevoren wel te horen krijgen dat ze moeten instemmen met een ‘fase waarin de DBS uitgezet wordt’ tijdens de proef.

Ideale deelnemer

De Knijff: “Tijdens het grootste deel van het onderzoek staat de DBS bij de deelnemers ‘aan’. Tijdens het onderzoek schakelen de collega’s in Amsterdam de DBS echter op een gegeven moment tijdelijk uit, zonder dat de deelnemer of ik dat weten. Op die manier willen we erachter komen of de behandeling echt werkt. Bij een werkzame behandeling zou patiënt een vrij acute verslechtering in zijn gemoedstoestand moeten merken bij het uitzetten van de DBS.”

Niet iedereen met (zware) depressieve klachten komt in aanmerking voor DBS, waarschuwt De Knijff. “Onze ideale deelnemer is een uitbehandelde patiënt bij wie de psychische toestand door chronische depressie steeds slechter wordt, maar die voordien tijdens haar of zijn leven wel goed heeft gefunctioneerd. Personen met een ernstige persoonlijkheidsstoornis of trauma komen alleen in aanmerking voor het onderzoek als de depressie los staat van hun andere problematiek.”

Kandidaten

In het onderzoek van Amsterdam UMC en het ETZ, dat nog tot eind volgend jaar loopt, heeft het gezamenlijk onderzoeksteam inmiddels 10 van totaal 24  patiënten onderzocht. Verwijzingen voor het onderzoek en DBS zijn slechts mogelijk via een psychiater als de patiënt alle behandelstappen heeft gevolgd die staan in de richtlijn voor depressies.

LEES OOK:
Landelijke primeur: Neurochirurgen ETZ brengen nieuw apparaat in bij patiënt
Nieuwe elektroden zorgen volgens ETZ voor een betere hersenstimulatie