Nanne op 't EndeHet bericht dat binnenkwam bij de redactie was eigenlijk te braaf voor woorden. “Wij zijn afgestudeerd! Wat wij geleerd hebben de afgelopen jaren willen we nu aan de wereld tonen.” Nou jongens en meisjes van de FHK: dat wil ik dan wel eens zien…
Tekst en foto’s van Nanne op ’t Ende
Wat ik ook verwachtte van Next Up, zondag 6 juni aan de Rozenstraat 33: niet deze hal vol goed doordachte, goed uitgevoerde kunstwerken – nee, dit valt alleszins mee. Om maar te beginnen bij Jana Roovers, genomineerd voor de Jacques de Leeuwprijs, die met Het Ei alle hectiek van het leven oproept door een soort mobiel toevluchtsoord te tonen. Haar grote lemen ei, gevoerd met schapenvacht en gemonteerd op een fietskarretje, is van zichzelf al mooi genoeg maar zodra je je af gaat vragen waar het ding toe zou kunnen dienen, gebeurt er iets. Ik zie het jachtige verkeer van de grote stad en iemand die zich daardoorheen worstelt met dat ei achter de fiets. Wat voor terug-naar-jezelf-scenario’s je ook bedenkt: dat karretje verandert alles.
Ernaast een werk van Iris Schuurs – onderdelen van autowrakken, een subtiele projectie van een dashboard met airbag dat in slow-motion op je af komt; een losse airbag die als een kunstmatige long beademd wordt… Hier heeft zich een tragedie afgespeeld, het moment van impact is voorbij maar daarmee is het niet gedaan. Misschien moeten er moeilijke beslissingen worden genomen; de beeldtaal is ingetogen, het kabaal van de kunstlong van ver te horen.
Kan ik je misschien ergens mee helpen?
De net-afgestudeerde educator/kunstenaars geven graag tekst en uitleg. De vaak gestelde vraag ‘kan ik je ergens mee helpen’ voelt een beetje misplaatst (‘nee, ik kijk alleen maar…’) maar zolang de beelden overtuigen is het een plezier om met creatieve mensen te praten over hun persoonlijke motieven. Het geeft het werk soms een verrassende diepgang.
Neem Demi van der Heiden, die aan de slag is gegaan met latex. Mooi, eerlijk materiaal, geassocieerd met huid, met erotiek, hier met uiterlijk en authenticiteit. In een ruimte hangen grote lappen latex, in twee vitrines liggen latex afgietsels van twee paar borsten en twee vulva’s. Haar transgender broer (broertje) is haar muze, zegt Demi. De verstoorde relatie tussen uiterlijk en identiteit fascineerde haar al jaren – tot ze zich realiseerde dat ze zelf ook bijna dwangmatig met haar uiterlijk bezig was. Het eindresultaat zijn drie prachtige foto’s van haar en haar broer, kwetsbaar, aanwezig en ongrijpbaar tegelijk. En nu toch nog even terug naar die afgietsels…
Deveny van den Broek is niet in de buurt om te vertellen over de serie foto’s die ze maakte van een huis, met de focus op wat er gebeurt achter het raam. Verschillende seizoenen, het is donkerder, lichter, soms is er iemand binnen. Intimiteit, sociale controle, het voelt alsof je meekijkt met een stalker. Op de wand een geschreven verslag van deze obsessieve missie, een ‘hem’ met wie ze iets heeft gehad? De scheidslijn tussen enscenering en autobiografie valt weg. En als hij helemaal verdwijnt in mijn leven, zal ik dan weer achter hem aan willen gaan?
Gelaagd en geslaagd
Ik zou er haast nostalgisch van worden: de gefotoshopte montages van Hilde Berndt – wie doet dat nog tegenwoordig? Laag over laag over laag een eigen universum creëren, een zorgvuldig opgebouwde collage waar je weken aan bezig kan zijn? Nou, zij dus. Surrealistisch, vol ruimte voor onbewuste associaties, afleiding, geweld, verlangen – ik zie jaren van ervaring, van verzamelen, tekenen, scannen en spelen met instellingen, en telkens komen er weer nieuwe details naar voren in deze continue stroom van beelden die even tot stilstand is gebracht.
Het beste moment van de dag is het sublieme, schrijft Lennart Creutzburg steeds opnieuw. Het is een zin uit een droom die hij een paar nachten achter elkaar had. Daartegenover, in een woekerend veld van karton en papier dat toch een evenwichtige compositie vormt: ‘controle’. Een van boven gefilmde video waarin hij op zijn bed op en neer springt speelt een hoofdrol in de installatie Vrij Van, Vrij Tot – geen referentie naar vakantiedagen maar de fundamentele vraag naar wat vrijheid is: vrijheid van beperkingen, of vrijheid tot het realiseren van je plannen en dromen?
Richard Meeuws laat een pluchen pinguïn in een groen landschap voorlezen uit een boek met observaties van vogelaars, inclusief de geluiden die zijn verre verwanten maken. Het is hilarisch, tot je beseft dat de pinguïn als een klimaatvluchteling probeert zich zijn nieuwe omgeving eigen te maken. MAD, een andere video van Meeuws toont vechtende mensen en uit de hand gelopen demonstraties. “I can stop when I want to, stop when I wish, I can stop, stop, stop anytime,” zegt de voice-over te midden van woede-uitbarstingen en hoogoplopende emoties. Het is de stem van Mr. Rodgers, die van 1968 tot 2000 een populair Amerikaans kinderprogramma maakte. Een van de vroege uitzendingen ging over het controleren van je woede…
Smaken en geuren
Midden in de tentoonstelling ruikt het naar de kurkuma, kerrie, paprikapoeder en andere specerijen en kruiden waarmee Doreth Donkers haar abstracte berglandschappen maakt. De zintuiglijke ervaring staat ook centraal in Machteld Hagnauers sMAAKwerk, dat je uitdaagt om al je zintuigen bewust in te zetten met een collectie eetbare objecten. In deze presentatie herken ik ze niet zonder meer, ook al zijn het geen heel erg exotische etenswaren. Het brengt me aan het twijfelen: misschien moet ik me toch nog wat meer verdiepen in andere eetculturen… Waarschijnlijk was het niet precies wat Hagnauer wilde bereiken, maar wel een mooie ervaring.
Iets dergelijks overkomt me ook bij het werk van Julia Fidder. Ze onderzoekt de relatie tussen curator, kunstwerken en presentatie door met het werk van een bevriende kunstenaar tentoonstellingen te maken waarin ze niet probeert zijn kunst recht te doen, maar de kunstwerken gebuikt als bouwstenen gebruikt voor haar eigen werk. Hier wordt de klacht dat de curator alleen maar haar eigen verhaal wil vertellen (waardoor de werken worden gereduceerd tot illustratie) consequent doorgezet, wat ik een mooi experiment vind.
Alleen heb ik nu even geen idee meer hoe ik naar de tentoongestelde schilderijen en objecten moet kijken. Hebben ze nog wel symbolische betekenis, refereren ze nog ergens aan, of zijn ze alleen vormen die in bepaalde patronen worden gepresenteerd? Ongetwijfeld laten deze vragen zich beantwoorden – door Fidder of door gewoon lang te blijven kijken – maar het is tijd om te gaan. Mijn lief viert haar verjaardag, en daar kan geen afstudeertentoonstelling tegenop, zelfs niet een heel leuke als deze. Wel jammer dat hij alweer voorbij is.
