Omroep Tilburg
Geschreven door Zoran Bogdanovic
Met z’n vieren zitten ze op de trappen bij de LocHal, Agnieszka* en haar drie Poolse vrienden van middelbare leeftijd. Voor het gezelschap staan rolkoffers. Op de trap ligt een web van kabels, powerbanks en telefoons. De Tilburgse bibliotheek is een van de weinige plekken waar ze hun apparaten kunnen opladen, want een thuis hebben ze niet meer in Tilburg.
De arbeidsmigranten kwamen samen naar Nederland vanuit Polen via een uitzendbureau Jupiter. “We belandden in en bungalow net buiten het Limburgse plaatsje Arcen”, vertelt Agnieszka. “Uit de douche kwam een nare lucht. We kregen geen fiets (red: het is gebruikelijk voor uitzendbureaus om buitenlandse arbeiders van een fiets te voorzien) en moesten vier kilometer lopen naar de dichtstbijzijnde winkel, of het treinstation.”
De arbeidsinspectie controleerde de afgelopen drie jaar 1.304 uitzendbureaus en constateerde overtredingen bij 67 procent van de bureaus. De controles werden vooral uitgevoerd op plekken waar laagbetaald en zwaar werk wordt gedaan, zoals distributiecentra, de landbouw en de industrie. In Tilburg en omliggende plekken is veel werk voor arbeidsmigranten. Maar daarmee ook veel gevallen van uitbuiting.
Stijging van het aantal arbeidsmigranten in Brabant. Bron: onderzoeksbureau Decisio
Vaak worden gastarbeiders in hun land van herkomst geronseld voor werk in Nederland. Ze krijgen daarbij een alles-in-een pakket: huisvesting, vervoer naar werk en een baan. En hoewel dit in veel gevallen ook goed gaat, worden arbeidsmigranten in een kwetsbare situatie gezet. Is er even geen werk meer, of lopen ze een ongeluk op, dan lopen ze het risico om van de ene op de andere dag op straat te worden gezet. Of ze komen in slechte woonomstandigheden terecht.
Hoe zit het met de huisvesting in Tilburg? Tijd voor een rondje langs verschillende plekken waar uitzendbureaus arbeidsmigranten voorzien van huisvesting.
“Ik zweette als een varken”
“Wij slapen in een kamer van vijftien vierkante meter die je deelt met een ander”, zegt de 37-jarige Maciek*, wiens echte naam bekend is bij de redactie. Hij zit in de zon op een bankje met een blik Tyskie-bier aan het kanaal aan de Ringbaan-Noord. Achter hem zijn verblijfplaats, een groot gebouw van uitzendbureau E&A, waar zo’n 150 arbeidsmigranten verblijven, vooral mensen uit Polen.
Bij de helft van de kamers kunnen de ramen niet open, vertelt Maciek: “Dit jaar werd het in de zomer tot wel dertig graden in de kamers. Het is mooi dat E&A werk en verblijf voor ons regelt, echt waar, maar slapen in deze kamers was afgelopen zomer een echte nachtmerrie. Ik zweette als een varken als ik wilde slapen. En de huismeesters hebben wel eens mensen zonder geldige reden uit huis gezet.”
Met een tolk aan mijn zijde loop ik het terrein op. Door de ramen zijn inderdaad kleine kamers te zien, uitgerust met twee bedden. We kloppen aan bij de huismeesters: een Poolse man en een Poolse vrouw. Meteen nadat ik me voorstel, pakt de man de telefoon en begint in het Pools te bellen. “We moeten hier weg”, zegt de tolk. “Ze sturen hetzelfde beveiligingsbureau dat hardhandig mensen heeft verwijderd uit huizen. Mij ook.”
Net nadat we met de auto het terrein verlaten, kijken we toe hoe een busje met beveiligers het terrein op snelt. Drie forse mannen stappen uit.
Als ik een paar weken later met een manager van E&A bel – die zelf ook anoniem wil blijven – verklaart hij dat de ramen aan één kant van het gebouw niet open kunnen omdat anders fijnstof naar binnen waait vanuit het metaalbedrijf achter de locatie. En de hoge temperaturen? “Dat lag aan de bewoners zelf. We hebben een werkend ventilatiesysteem, maar sommige mensen vonden de koeling binnen niet voldoende. Ze hebben aan de ventielen lopen draaien waardoor het systeem ontregeld is. Voordat wij dat konden oplossen moeten we op elke kamer geweest zijn. En dat vereist toestemming van iedereen, dus dat duurde lang.”
Maar als iemand met het draaien aan een ventiel het hele ventilatiesysteem in een gebouw kan ontregelen, dan klopt het hele systeem toch niet? “Toegegeven, dit is een van onze mindere locaties”, zegt de anonieme manager. “Maar ik vind het frappant dat uitzendbureaus door de media in een slecht daglicht worden gezet. Wij hebben goede contacten met instanties die hulp bieden aan dakloze arbeidsmigranten. Ook bieden we extreem goede huisvesting.”
Of hij vindt dat een slecht geventileerde kamer van 15 vierkante meter voor twee personen onder ‘extreem goede huisvesting’ valt, geeft hij toe: “Ik zeg niet dat ik blij ben met alle omstandigheden op deze locatie, maar het valt binnen de wettelijke normen. We zijn niet illegaal bezig.”
Een nieuw leven
Op andere plekken gaat het beter met de huisvesting van arbeidsmigranten. Uitzendbureau Hobij huurt het vers gerenoveerde klooster aan de Pelgrimsweg, een monumentaal pand. In de tuin zitten een mix van Oekraïense, Poolse en Bulgaarse mensen van de zon te genieten. Zo ook de 23-jarige Mateusz, die een maand eerder is aangekomen in Nederland.
“Het ging uit met mijn vriendin en ik zag geen reden meer om in Polen te blijven. Ik ben hier gekomen om hard te werken en een stabiel leven op te bouwen. De huisvesting hier is goed geregeld; ik deel een ruime kamer van meer dan 30 vierkante meter met een ander. Ook hangt er een prettige sfeer. Over mijn baan als orderpicker ben ik over het algemeen tevreden. We worden met een busje naar werk en teruggebracht”, zegt hij, wijzend naar een busje dat een kwartier eerder de binnenplaats opreed. “Alleen wisselen de uren die we kunnen maken soms. Ik wil graag zoveel mogelijk werken.”
Ons bezoek aan het vernieuwde klooster is onaangekondigd. Toch is de eigenaar van het pand meteen op de hoogte van onze komst. Zodra we de ruimte van de huismeester binnenlopen, krijg ik een telefoon in mijn hand gedrukt. De stem van Maarten van der Salm klinkt, de eigenaar van het vastgoedverhuurbedrijf Invistay. Zijn bedrijf verhuurt dit pand aan Hobij.
“In de uitzendbranche zien mijn compagnon Francois Schepens en ik veel mensonterende omstandigheden. Wij willen het anders doen. Vandaar ook dit monumentaal pand met ruime kamers, SmartTV en internet voor iedereen. Voor onderhoud aan het pand hebben we een team van zes mensen.”
Elzbeta (55), Polen, nu twee maanden in Tilburg, dochter woont in Rotterdam
Wieslaw (62), Polen, twee maanden in Tilburg, doet picking/ packing bij een grote webwinkel.
Ileana en Daniel van 49 uit Roemenië. Gaan een paar keer per jaar terug naar hun drie kinderen die bij hun oma wonen. Ze werken als picker/packer.
Foto’s door Michiel Bles
Maatregelen overheid
Hoewel er ook goede voorbeelden zijn van huisvesting van arbeidsmigranten, ziet ook het kabinet dat woonproblemen voor deze groep weerbarstig zijn. Daarom neemt de overheid verschillende maatregelen. Zo mogen uitzendbureaus vanaf afgelopen zomer géén contracten meer verschaffen waarin werk en wonen in één document is geregeld; zo lopen arbeidsmigranten minder risico op om na het wegvallen van hun werk, ook het dak boven hun hoofd te verliezen. Ook investeert het Rijk in meer inspecties om huisvesting. Dat is nodig ook, want de afgelopen jaren is er juist veel bezuinigd op arbeidsinspecties.
De gemeente Tilburg laat weten op de hoogte te zijn van de problemen van arbeidsmigranten op het gebied van huisvesting. Zo laat een woordvoerder weten dat Tilburg bezig is om een loket in te richten waar arbeidsmigranten terecht kunnen met vragen of wonen en werken in Nederland. “Het Huurteam, dat huurders helpt met advies en ondersteuning is ook hieraan gekoppeld. Voor dakloze arbeidsmigranten is er de winteropvang van november tot april, waar ze ook overdag terecht kunnen. Samen met verschillende hulpinstanties werken we actief aan uitstroom naar werk, of naar terugkeer naar het land van herkomst.”
En anderen blijven rondreizen tot ze een stabiele baan hebben gevonden. Agniezska, die in het begin van het verhaal in de LocHal zat, is met haar vrienden inmiddels naar België verkast. “Mijn vrienden hebben al banen”, appt ze. “Nu ik nog. Het maakt ons niet heel veel uit waar we zijn, zolang we maar kunnen bouwen aan een toekomst.”
