Omroep Brabant
Voor de Joodse slachtoffers worden naambordjes gemaakt. Aan tafel in haar huis werkt Marjo Dirks geconcentreerd aan zo’n naambordje, voor Joan. Ze heeft zich al in haar geschiedenis verdiept: “Ze is in 1935 vanuit Duitsland naar Nederland gekomen, met haar ouders en broer. En ze kwam hier in de buurt wonen.”
Tilburgse Anne Frank
Marjo heeft ook een foto waar ze opstaat. Een foto van vier padvinders. Joan staat helemaal links. Maar tweede van rechts staat een vriendin die in Tilburg nog wel bekend is, omdat ze net als Anne Frank in de oorlog een dagboek bijhield dat in 2007 werd uitgebracht: Helga Deen. “Joan wordt genoemd in haar dagboek”, legt Marjo uit: “Ze zaten ook bij elkaar op school. In 1941 moesten ze samen naar een andere school, helemaal naar Den Bosch, omdat Joodse leerlingen alleen nog maar naar het Joods Lyceum mochten.”
Zodra het bordje klaar is, gaat Marjo ermee naar de Philips Vingboonsstraat, nummer 26, het vroegere adres van Joan Anna, een paar straten bij haar vandaan. Als ze aanbelt, doet de huidige bewoner Jacques Dane open. Hij heeft zich, tot Marjo’s verrassing, ook al in de tragische geschiedenis van Joan en haar familie verdiept: “Ze zijn vanuit Frankfurt naar Tilburg gekomen. Haar vader zat in de textielindustrie, hij had hier contacten.”
Jacques heeft in archieven oude rapporten van Joan gevonden en een familiefoto, waar ze met haar vader en broer op staat. Maar meest bijzonder is het boek Nils Holgersson van Selma Lagerlöf. “Joan hield heel erg van sprookjes. Ze kreeg het in 1933, tijdens Chanoeka (Joods feest, TvdO), van haar ouders.” Jacques opent het boek en inderdaad, op het schutblad staat haar naam.
In de oorlog werden alle spullen van de familie geroofd. Het boek werd teruggevonden in een bibliotheek, de vinder googlede Joan’s naam, kwam via via bij Jacques terecht en zorgde ervoor dat het boek weer thuis kwam.
Rillingen
“Ik krijg hier helemaal de rillingen van”, zegt Marjo. “Dat dit boek is teruggekomen op de plek waar Joan met haar dierbaren was. En dat Jacques en ik elkaar ontmoeten omdat ik haar naambordje hebt gemaakt en ze hier heeft gewoond.” Jacques: “Zo komt ze toch nog een beetje tot leven en is ze nog steeds onder ons.”
Joan overleefde de oorlog niet. Ze werd slachtoffer van de beruchte dodenmarsen. De nazi’s wilden de sporen van de concentratiekampen uitwissen en namen de nog levende gevangenen mee. In deze miserabele omstandigheden kwamen nog eens een kwart miljoen mensen om. Joan overleed zeven dagen na de capitulatie, op 8 mei 1945, ze was 19 jaar oud.
Vrijdag 3 september, de dag waarop de meeste Tilburgse Joden zijn gedeporteerd, is de herdenking ‘Namen en nummers’. In het Spoorpark komt een plattegrond van Tilburg te liggen. Iedereen die een naambordje heeft gemaakt van een Joods oorlogsslachtoffer, legt die bij de straat van waaruit hij of zij is gedeporteerd. “Zodat je je realiseert dat het geen getal is, maar dat het 140 levens zijn”, legt organisator Jeroen Neus uit. “Als je je in één van die levens gaat verdiepen, wordt het veel duidelijker welke impact het heeft gehad.”
Het is de bedoeling dat volgend jaar ook Breda, Eindhoven en Veghel een ‘ Namen en nummers’ herdenking krijgen voor Joodse oorlogsslachtoffers.
