Edita Saakian
Een belangrijke reden voor het lerarentekort is vergrijzing. In de regio Midden-Brabant, waartoe Tilburg behoort, is bijna veertien procent van de onderwijsmedewerkers ouder dan zestig jaar. De druk op het tekort zal verder toenemen, want meer dan tweeduizend werknemers gaan de komende jaren met pensioen.
Achteruit op exacte vakken en leesvaardigheid
Arbeidsmarktexpert Ton Wilthagen waarschuwt voor de gevolgen. Hoewel het aantal openstaande vacatures in de regio momenteel onder het Nederlands gemiddelde ligt, voorspelt hij een langdurige verslechtering in het primair en voortgezet onderwijs. Hij maakt zich zorgen over de groeiende kloof tussen het aantal beschikbare docenten en het stijgende aantal leerlingen. “Als het lerarentekort op deze manier doorzet, wordt de situatie echt problematisch.”
Volgens Wilthagen sluiten basisscholen in sommige steden soms de deuren. Zo ver is het in deze regio nog niet, maar scholen staan wel voor grote uitdagingen. “Voor steeds meer vakken zullen steeds minder docenten zijn. We kunnen straks bijvoorbeeld te weinig uren wiskunde invullen voor het aantal leerlingen.”
Vooral in de exacte vakken en talen is er een tekort aan leraren. Het gebrek aan docenten kan een negatieve invloed hebben op het onderwijsniveau, wat al zichtbaar is in de verminderde leesvaardigheid in het basisonderwijs. “Als het onderwijs slechter wordt, doordat er minder docenten zijn en minder uren, dan gaan we in niveau ook achteruit op die exacte vakken”, stelt de arbeidsmarktexpert.
‘War on talent’
Volgens Wilthagen is vooral het behouden van leraren niet zo vanzelfsprekend meer. “Tegen jonge mensen zeggen dat ze nog een jaar of veertig op dezelfde school, hetzelfde vak moeten geven; daar zakt de moed van in de schoenen. Het loopbaanperspectief klinkt niet voor iedereen heel aantrekkelijk.”
In grotere steden wordt ‘gevochten’ om leraren door betere arbeidsvoorwaarden aan te bieden. Het aantrekken van leraren gaat verder dan alleen een goed salaris; er ontstaat een ‘war on talent’, weet Wilthagen. Ook de aantrekkelijkheid van deze regio wordt cruciaal, aangezien de dreiging bestaat dat talent verloren gaat aan andere steden zoals Eindhoven, die met innovatieve oplossingen komen om de werkdruk tegen te gaan.
Hybride docentschap
Zo mogen medewerkers van ASML een dag lesgeven op een school: ‘hybride docentschap’. Lange tijd was de ‘zijinstromer’ het toverwoord; mensen uit een ander vakgebied die voor het docentschap kiezen. Dat is net anders dan het hybride docentschap en een beter alternatief volgens Wilthagen: “In een arbeidsmarkt waar het in elke sector krap is, trek je met zij-instromers aan dezelfde mensen.”
Krapte is kiezen, volgens Wilthagen: “We moeten echt gaan nadenken over hoe ons onderwijs eruit ziet. Is het realistisch om alle vakken te blijven geven? En hoe kunnen we het potentieel aan mensen die een bijdrage kunnen leveren aan het onderwijs, vergroten? Duits is bijvoorbeeld een krapte vak; in de omgeving zijn er vast mensen die iets met die taal doen. Veel meer mensen zouden een rol kunnen spelen in het onderwijs.”
Meer leraren aantrekken
Ondertussen spannen basisscholen in de regio zich maximaal in tegen het lerarentekort. Marleen Stoutjesdijk, van onderwijscoöperatie T-PrimaiR, is medeverantwoordelijk voor de aanpak van het tekort in de regio: “Als leraar ben je dagelijks bezig met de groei en ontwikkeling van de leerlingen in je klas. Daar komen veel werkzaamheden bij, denk bijvoorbeeld aan het voorbereiden van de lessen, het nakijkwerk en het onderhouden van de contacten met de ouders. Het is belangrijk om de werkdruk te verlagen en het werk aantrekkelijker te maken, zodat leerkrachten graag in het onderwijs blijven werken.”
De kwaliteit van het onderwijs in de regio lijkt nog niet direct te lijden onder het tekort aan leraren. “Maar we zien dat minder studenten kiezen voor de PABO en relatief veel leerkrachten met pensioen gaan. Dit zorgt ervoor dat er een krapte gaat ontstaan. Daarom stimuleren we zij-instromers om in het onderwijs te komen werken. Daarnaast is het belangrijk dat we nu al gaan nadenken en experimenteren met hoe we het onderwijs anders vorm kunnen gaan geven”, aldus Stoutjesdijk.
Volgens Stoutjesdijk lukt het nu nog goed om de formatie voor het komende schooljaar op de basisscholen rond te krijgen in de regio. Het vervangen van leerkrachten is wel lastiger aan het worden. Om dat op te vangen, zijn vervangingspoules opgezet. Maar er is meer nodig. “We willen meer leraren aantrekken, leraren behouden en ons onderwijs slim organiseren. Daarvoor zoeken we actief de samenwerking in de onderwijsregio Midden-Brabant.”
