Nanne op 't Ende
Wel of niet naar Star Wars IX – The Rise of Skywalker? Dat was een beetje de vraag. Echt goed kon het niet zijn, maar, vonden Henk en ik: het was tijd voor closure – afsluiting…
Tekst Nanne op ’t Ende, screenshots van de officiële trailers
De eerste drie Star Wars films zagen we toen deel VI uitkwam, in 1983. We waren veertien en dertien en gingen naar een bioscoop waar ze achter elkaar A new Hope, The empire Strikes Back en de nieuwe Return of the Jedi lieten zien. Valt dat ook onder binge watching? We waren hoe dan ook verkocht. Wat een overweldigende ervaring! De snelle jagers, the Force, die akelige Darth Vader met zijn Dark Side, de muziek, de lichtzwaarden, de tegenslagen, de uiteindelijke ontlading… Maar waar keken we eigenlijk naar?
Politiek en Mythe
In een tijd dat Ronald Reagan zijn Strategic Defense Initiative presenteerde als nieuwe ontwikkeling in de Koude Oorlog, was het dappere gevecht van een groep rebellen tegen de overweldigende macht van een Evil Empire meer dan een ruimtesprookje over goed en kwaad. Ironisch genoeg was Star Wars bedoeld als een commentaar op de Vietnam Oorlog – met Amerika als Rijk van het Kwaad en het communistische verzet als de good guys.
Wisten wij veel! De geschiedenislessen waren pas bij de Middeleeuwen. Overigens sluiten de Jedi ridderorde en lichtzwaardgevechten daar direct op aan. Luke Skywalker heeft veel weg van Koning Arthur, en verschillende elementen uit de Arthur legende komen terug in Star Wars. Het zwaard Excalibur (het lichtzwaard) bijvoorbeeld; Merlijn de tovenaar die Arthur bijstaat (Obi-Wan Kenobi en later Yoda); de Ridders van de Ronde Tafel die strijden voor rechtvaardigheid (de Jedi’s) – en zo gaat het nog wel even door, ook in de prequels (die vertellen wat er voorafging aan de ‘klassieke’ trilogie) en sequels (die het vervolg laten zien).
De reis van de held
Er zijn nog talloze invloeden voor Star Wars aan te wijzen in geschiedenis, literatuur en film – hele studies zijn er aan gewijd. Maar er is nog een reden dat veel thema’s uit de films op de een of andere manier vertrouwd aandoen: ze komen voor in verhalen uit alle tijden en alle werelddelen. Joseph Campbell beschreef in The Hero with a Thousand Faces (De held met de duizend gezichten) zeventien fases in ‘de reis van de held’. George Lucas las het boek terwijl hij aan het script voor Star Wars werkte, en maakte er dankbaar gebruik van.
Zo is de projectie van Prinses Leia die om hulp vraagt een typische ‘oproep tot avontuur’, dat begint met de ‘ontmoeting met de mentor’ Obi-Wan Kenobi. Luke krijgt ‘hulp van buitenaf’ als Han Solo met zijn ruimteschip, de Millennium Falcon, Darth Vader op afstand houdt zodat Luke de Death Star op kan blazen – een duidelijk voorbeeld van ‘beloning voor alle inspanning’. Ook het moment dat Darth Vader Luke redt van de Keizer en hem met zijn laatste adem vraagt zijn helm af te nemen is een klassieke ‘verzoening met de vader’.
Irritante wezens
Voor Henk en mij speelden al die referenties nog geen rol. We keken gewoon naar een fantastisch vormgegeven spektakel met onvergetelijke figuren als Chewbacca, Jabba the Hutt en Master Yoda. Doordat we deel IV, V en VI achter elkaar zagen, was wel meteen duidelijk dat The Return of the Jedi niet zo goed was als A New Hope en The Empire Strikes Back. Herhaling was er debet aan: weer een Death Star die vernietigd moet worden binnen een paar uur, dat is een beetje teveel. Maar het ergst waren die pluizige primitieve beestjes die de rebellen te hulp komen, de Ewoks. Ze lijken te veel op teddyberen en die zijn NIET vertederend voor dertienjarige jongens.
Het kon nog veel erger, leerden we zestien jaar later, met het teleurstellende deel I: The Phantom Menace. Iedereen die de Star Wars films een beetje kent weet welk personage ik bedoel… Nee, ik noem zijn naam niet. Hij was in elk geval niet woke zoals de grote, harige, analoge Wookiees. Intussen had ik genoeg culturele bagage om de paardenrace-scène uit Ben Hur te herkennen in de podrace (waarin de paarden zijn vervangen door een paar grote zwevende straalmotoren) die door Anakin gewonnen wordt, maar dat kon deze prequel niet redden.
Nieuwe hoop
Ik keek deel II en III voor de vorm, zonder Henk. Soms is het misschien beter om niet te weten waar een thema vandaan komt. De politieke verwikkelingen in Attack of the Clones zijn geïnspireerd op het einde van de Romeinse Republiek – maar daarmee worden ze niet interessanter. Ook niet als je ze ziet als kritiek op de Amerikaanse politiek. Het Faustiaanse pact met de Duivel dat Anakin Skywalker sluit met Palpatine aka Darth Sidious in Revenge of the Sith voelt als een invuloefening. De liefde tussen Anakin en Padmé overtuigt niet, de dialogen zijn tenenkrommend. Nee, snel weer vergeten.
Anders was het met deel VII, The Force Awakens. Dat keek ik samen met mijn zoon op Netflix, nadat we als een soort inwijdingsritueel de oorspronkelijke trilogie hadden gekeken op dvd. Het is wel een beetje een herhaling van zetten. Geheimen in een schattige robot verstopt; First Order tegen rebellen; jonge heldin met buitengewone krachten groeit uit tot hoop van het heelal; een Death Star XXL; ongeloofwaardige gemanoeuvreer van jachtvliegers; dramatische onthullingen over familierelaties. En dan die moddervette verwijzing naar nazi-Duitsland. Maar in elk geval worden er veelbelovende verhaallijnen uitgezet met twee intrigerende karakters Rey en Kylo Ren…
Op naar de finale
Wordt the force succesvol overgedragen aan een nieuwe generatie? Nee, niet echt: deel VIII, The Last Jedi, kijk ik weer in mijn eentje. Ja, Rey krijgt Luke zo gek dat hij haar onderwijst op een onherbergzaam eiland maar kan iemand die grootogige pinguïns de film uitschoppen? Om maar te zwijgen van die traumatische zeekoeien die door Luke worden uitgemolken… En verder? De rebellenvloot staat weer eens op het punt te worden vernietigd, maar wie kan het nog wat schelen? Een subplot met Finn en Rose? Gaaaaap. Alleen de complexe relatie tussen Rey en Kylo Ren weerhoudt me ervan om de hele Star Wars saga de rug toe te keren.
En zo zie ik deel IX, The Rise of Skywalker, dan toch met Henk in de bioscoop. Na de traditionele intro met de tekst die in de verte verdwijnt (regelrecht overgenomen van Flash Gordon trouwens) volgt een half uur Hoezo Nou/WTF??? vol toevalligheden, ongerijmdheden en onzinnige plotwendingen die ik zo gelaten mogelijk accepteer om het te redden tot de pauze.
Afsluiting
M&M’s helpen me door de tweede helft, die met pinda’s. Ik krimp ineen onder de goedkope teksten. ‘Ze willen je laten geloven dat je alleen bent, maar je bent niet alleen.’ ‘Als ik dit niet doe is alles voor niets geweest.’ Alles is gehaast. Het enorme zwevende rotsblok waar Kylo Ren en Rey onderdoor lopen om de confrontatie met Palpatine aan te gaan is eigenlijk een heel mooi beeld, dreigend, duister, in potentie verpletterend – maar om dat gewicht voelbaar te maken, om de symboliek te rechtvaardigen, moet je de tijd nemen. “Het lijkt wel een videospel,” bromt Henk. “vind de MacGuffin voor je verder kan naar het volgende level.”
De definitieve afknapper komt als de vloot van gevechtsschepen die de Siths hebben gebouwd voor de First Order (hoezo nou? Als ze die schepen kunnen maken, kunnen ze ze toch ook zelf gebruiken, of niet soms?) enorme, allesvernietigende kanonnen onder hun romp hebben hangen waardoor ze eruitzien als grote zwarte eenden die een zak Viagra hebben gevonden. En hoe schakel je die schepen uit? Schiet op de kanonnen! Castreer ze! Dat zal ze leren! Nee, het is klaar, na 36 jaar kan ik de Star Wars franchise laten gaan… May the force be with someone else!
